تحلیل و تحقیقات بازار
چه در زندگی روزمره و چه در دنیای پر نوسان کسب و کار، ما روزانه با چالش‌ها، موقعیت‌ها، نیازها و ایده‌های جدیدی رو به رو هستیم که هر کدام از آنها می‌تواند تاثیر بسیار عمیقی بر روی افراد و کسب وکار آنها داشته باشند. قدرت تصمیم‌گیری و ارزیابی شرایط از جمله مواردی است که می تواند بسیار کمک کننده باشد. درون شرایط ایده‌آل، همه ما قبل از تصمیم‌گیری درباره انجام کاری باید شروع به تحقیق جهت شناخت بیشتر موقعیتی که در آن قرار داریم انجام دهیم. باید در ابتدای این فرایند هدف از تحقیق را مشخص کنیم؛ این که به چه منظوری تحقیق می‌کنیم و با انجام تحقیق قصد داریم تا به چه چیزی دست‌یابیم، چالش‌ها و فرصت های پیش رو را شناسایی می‌کنیم، هزینه‌های اتخاد تصمیم را محاسبه می‌کنیم تا در نهایت بتوانیم بهترین تصمیم‌گیری را با توجه به شرایط حاکم اتخاذ کنیم.
در کسب وکار نیز، فرآیند تحقیقات بازار (Market Research) از جمله فعالیت‌های اولیه و بنیادینی است که کمک می‌کند تا شناخت و بینش بیشتری درباره موقعیت موجود به دست‌آورده و فعالیت‌هایی منطبق بر این شرایط در دستور کار قرار گیرند.
“Research is creating new knowledge – Neil Armstrong”
تحقیقات، خلق دانش جدید است.” (نیل آرمسترانگ)
تحقیقات بازار (Market Research) چیست؟
تحقیقات بازار فرایندی یکپارچه است که از چندین مرحله تشکیل شده‌است که قدم به قدم شناخت ما را از بازاری که در آن فعالیت می‌کنیم یا حتی قصد ورود به آن را داریم، بیشتر می کند. این فرآیند همچنین جزء مهم در تحقیق و توسعه محصول یا خدمت نیز به شمار می رود. برای یافتن بازار هدف و یا دریافت بازخورد مصرف کنندگان و شنیدن نظراتشان، کشف مشتریان موجود و مشتریان احتمالی و همچنین شناخت دقیق رقبای موجود در بازار نیز فرایند تحقیقات بازار بسیار مؤثر است.
با اطلاعات و داده‌هایی که از فرایند تحقیقات بازار به دست می‌آید می‌توان دریافت که:
- آیا بازار هدف و مشتریان کنونی، پذیرای یک محصول و یا خدمت جدید خواهندبود یا خیر؟
- آیا برند به خوبی توسط مصرف کنندگان هدف درک شده است؟ (در واقع می‌توان از میزان تطابق بینش به‌وجود آمده در ذهن مخاطبین و بینشی که برند سعی در ایجاد آن داشته است مطلع شد و با تحقیقات بازار آن را ارزیابی نمود)
- آیا ارزش‌های برند (Brand Values)، محصولات و یا خدمات آن به درستی تبیین شده‌اند؟
از آنجایی که در فرآیند تحقیقات بازار، متخصصان از جنبه‌های مختلف، بازار را مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهند نتایج حاصل از این فرآیند می‌تواند در شکل‌گیری چشم‌اندازِ حقیقیِ سازمان، تاثیر بسزایی داشته باشد. برای درک بهتر اینکه تحقیقات بازار از کجا و چگونه آغاز شد باید نگاهی مختصر به گذشته‌یِ آن بیندازیم.
برای ارتباط با متخصصین ما در حوزه‌ی تحقیقات بازار و تحلیل بازار، فرم درخواست مشاوره را تکمیل کنید.
“Market research is about understanding your customers, their needs, and preferences to make informed business decisions.
“تحقیقات بازار در مورد درک مشتریان، نیازها و ترجیحات آنها و اتخاذ تصمیمات تجاری آگاهانه است.”
نگاهی مختصر به گذشته و تاریخچه‌ی تحقیقات بازار
شاید بتوان مدعی شد که فرآیند تحقیقات بازار در بازه زمانی 1900 تا 1940 شکل گرفت. تحقیقات بازار با گذشت زمان سرنوشت کسب و کارها را تا حد زیادی متحوّل نمود. در طی سالهای 1920 تا 1926، دنیل استرچ (Daniel Starch) که روانشناس و استاد دانشگاهِ هاروارد (Harvard University) بود، به همراه تعدادی از همکارانش در شرکت تحقیقات بازاریابی به خیابان‌ها می‌رفتند و به صورت تصادفی، راجع به نشریات و میزان خوانده‌شدنشان توسط افراد، پرس‌وجو می‌کردند و سؤال می‌پرسیدند. پرسش اصلی استرچ و همکارانش از افراد، این بود که آیا می توانستند برخی از تبلیغات موجود در این نشریات را به یاد بیاورند یا خیر. هدف آنها از این سوال مقایسه تعداد افراد مصاحبه شونده با تیراژ مجله‌ها و نشریات موجود بود تا بتوانند متوجه شوند که تبلیغات‌های چاپ شده در نشریات تا چه اندازه در دسترس خوانندگان قرار گرفته و تا چه میزان در ذهن خوانندگان باقی‌مانده اند.
محدودیت‌ها و نقایص مدل استرچ
با توجه به رویکرد ساده و ابتدایی این تیم به تحقیقات بازار و همچنین به دلیل کمبودهای موجود در روند استخراج بینش‌ها و ابزارهای سنجش در آن زمان، توانایی اندازه‌گیری و ارزیابی موارد پیچیده‌تر مانند میزان اثربخش بودن تبلیغات و یا حتی انتقال و تبیین ارزش‌های برند به هیچ عنوان وجود نداشت.
تحقیقات بازار پس از پایان جنگ جهانی دوّم
اغلب تحقیقاتی که در این سال‌ها در بخش‌های مختلف بازار انجام می‌گرفت ماهیتی کمّی داشت امّا پس از پایان جنگ جهانی دوم (در سال 1944) و رونق اقتصادی که سبب شدت گرفتن مصرف گرایی مردم شد، فعالان این حوزه تحقیقات بازار تصمیم گرفتند تا از سؤالات عمیق‌تر و شخصی‌تری بهره ببرند تا بتوانند درک بهتری از مصرف‌کنندگان خود پیدا کنند. نتیجه این فرایند به محققان نشان داد که بین آنچه مردم می‌گویند، انجام می‌دهند، فکر می‌کنند و یا دوست دارند تفاوت‌هایی اساسی و بنیادین وجود دارد.
بدون شک یکی‌دیگر از شخصیت‌های تأثیرگذار در شکل‌گیری فرآیند تحقیقات بازار، ارنست دیشر (Ernest Dichter) بود. در زمینه تحقیقات بازار او را پدر “تحقیقات انگیزشی” می دانند. او نیز مانند استرچ، یک روانشناس بود و به مرور زمان سعی کرد تا دانسته‌های روانشناسی‌اش را در علم بازاریابی به کار بگیرد. او بر این باور بود که مصرف کنندگان حجم گسترده ای از آرزوها، تابوها، سرکوب‌ها و رازها را در ذهن و اندیشه خود نگه می‌دارند. پیام دیشر به تبلیغ‌کنندگان این بود:
“Figure out the personality of a product, and you will understand how to market it.”
” شخصیت یک محصول را دریابید، و خواهید فهمید که چگونه آن را بازاریابی کنید.”
تحقیقات بازار به روش ارنست دیشر
در فرآیند تحقیقات بازار، روش ارنست دیشر بیشتر بر پایه مصاحبه‌های عمیق بود. از آنجایی که او دانش کاملی در زمینه روانشناسی داشت، برخی از افراد حتی روند مصاحبه های عمیق او را به یک جلسه روان‌درمانی تشبیه کرده اند. این موضوع تا جایی ادامه داشت که برخی از افراد فعال در حوزه بازاریابی با روش او مخالفت کردند و تحقیقات کیفی تا این حد و به این شدت را آسیب‌زا خواندند. با گذشت زمان و تلفیق سوالات کمّی و کیفی این تحقیقات به تعادلی رسید که باعث شد نتایج آن بیشتر قابل استناد و کاربردی‌تر باشد.
در دهه‌های بعدی، ظهور کامپیوتر‌‌ها و گسترش تکنولوژی به دقیق‌تر شدن نتایج تحقیقات کمّی، کمک بزرگی کردند. علاوه برآن، روش‌هایِ کیفی نیز دائما در حال اصلاح بودند.
تحول فرآیند تحقیقات بازار
آکادمی بازاریابی جان هاوارد (John Howard) علاوه بر دیدگاه روانشناسی (Psychology)، بینش‌های جامعه شناسی (Sociology)، انسان شناسی (Anthropology)، نشانه شناسی (Semiotics)، اقتصاد (Economics) و علوم مدیریت را نیز وارد فرآیند تحقیقات بازار کرد. آنها نقش عواطف، احساسات، خلق و خوی و دیگر جنبه های عاطفی مصرف را مطالعه می‌کردند تا بتوانند مشتریان را بهتر درک کنند. تمامی مراحل طی شده تا به امروز باعث شده تا کسب و کارها شناخت بیشتری از مصرف کنندگان خود داشته باشند. درواقع یکی از اهداف اصلی فرآیند تحقیقات بازار کسب شناخت بیشتر و دقیق‌تر از خواسته‌ها و نیازهای افراد است و دلیل تغییر شیوه‌ها و یا بهره‌گیری از فرآیندهای متفاوت نیز، تلاش در جهت کسب شناخت هرچه دقیق تر از مخاطبین و مشتریان می‌باشد.
“Without market research, you’re shooting in the dark and hoping for the best.”
بدون تحقیقات بازار، شما درحال تیراندازی در تاریکی هستید و امیدوارید که بهترین نتیجه را بگیرید
امروزه با پیشرفت سریع تکنولوژی و ابزار‌ها و روش های نو، آژانس‌های برندسازی و بازاریابی (Marketing) می‌توانند تحقیقات عمیق‌تر و دقیق‌تری را انجام دهند و تلفیق رویکردهای کمّی و کیفی باعث شده تا بازاریابان، مصرف‌کنندگان را در سطح گروهی و فردی درک کنند. در نهایت به صورت خلاصه می توان گذشته تحقیقات بازار و تحولش را به دوره های زیر تقسیم کرد:
پرسشنامههای کمّی: 1900 تا 1940
تحلیل کیفی مصرف‌کننده: 1940 تا 1960
پالایش فرایند کمّی و کیفی: 1960 تا 1980
عصر دیجیتال: 1980 تا اکنون
برای ارتباط با متخصصین ما در حوزه‌ی تحقیقات بازار و تحلیل بازار، فرم درخواست مشاوره را تکمیل کنید.
تحقیقات بازار چگونه عمل می کند؟
اکنون که شناخت بیشتری به فرایند تحقیقات بازار دارید می‌توانیم درباره مسیر فعالیت‌های آن صحبت کنیم. از مراحل مهم تحقیقات بازار این است که بدانیم برای چه مسئله و با چه هدفی می خواهیم تحقیقات بازار را انجام دهیم. این امر به شما کمک می‌کند تا بدانید به چه اطلاعاتی نیاز دارید و باید از چه طریقی به آنها دسترسی پیدا کنید. موارد زیر از جمله گام‌هایی است که می‌توان در فرآیند تحقیقات بازار به کار بست:
بررسی رقبا (Competitor Analysis)
همانطور که گفته شد یکی از مهم‌ترین مسائلی که در حین شروع کار و یا توسعه محصول وجود دارد این است که بازارِ ما چه ویژگی‌هایی دارد و چه کسانی در آن حضور دارند. رقبای کسب و کار ما چه کسانی هستند؟ چه فعالیتی انجام می دهند؟ مشتریان بالقوه و مشتریان موجود ما چه کسانی هستند؟ ویژگی‌های صنعت مدنظر ما چیست؟ محصولات و خدمات ارائه شده، تا چه حد امکان رشد دارند؟ ظرفیت بازار چه میزان است و تا چه حد امکان توسعه و رشد درآن وجود دارد؟ این سوألات و سوال‌هایی از این دست، از جمله مواردی هستند که باید در قسمت تحقیقات بازار و بررسی رقبا به آنها پرداخته‌شود.
استخراج بینش مخاطبین در تحقیقات بازار (Extracting Audience Insights)
شناخت هر چه بیشتر مصرف کنندگان و مشتریان می‌تواند بر روی نحوه کار و محصولات یا خدماتی که قصد ارائه آن را داریم، تاثیر زیادی داشته باشد. با انجام مصاحبه‌های رو در رو، مصاحبه های تلفنی و نظرسنجی ها می‌توان بینش عمیقی را از آنچه مشتری می‌خواهد و نیاز دارد، به دست آورد.
بررسی و تحلیل آمیخته بازاریابی (Marketing Mix Review & Analysis)
آمیخته بازاریابی کمک می‌کند تا فعالیت‌های یک کسب وکار، از زوایای گوناگونی مورد بررسی قرار گیرد. این آمیخته تلاش می‌کند تا کسب و کار را از بُعد محصول (Product) ، مکان توزیع (Place)، ترویج (Promotion) و قیمت (Price) مردم (People) فرآیند (Process) شواهد فیزیکی (Physical Evidence) تحلیل کند تا به بینش عمیق‌تری دست یافت.
بررسی متغیرهای تاثیرگذار بازار در تحقیقات بازار (Market’s Influential Variables)
بسته به نوع کسب وکار، متغیرهای تاثیرگذار بر آن متفاوت است. در تحقیقات بازار باید تلاش کرد تا این متغیرهای مهم را شناسایی و میزان تاثیرگذاری هریک از آنها را سنجید. به عنوان مثال اگر کسب و کاری قصدِ تولید محصولات خوراکی را داشته باشد، تغییرات قیمت مواد اولیه یک متغیرِ تاثیرگذار بر کار است.
تحقیقات کیفی بازار (Qualitative Market Research)
تحقیقات بازار کیفی این فرصت را در اختیار محققین قرار می‌دهد تا بتوانند به شکل انعطاف پذیری از نیازها و انگیزه‌های واقعی مخاطبین خود بیشتر آشنا شوند. مصاحبه‌های فردی و جلسات گروهی از جمله روش‌هایی است که می‌توان دادههای کیفی را بدست آورد و استخراج کرد. با به کارگیری این فعالیت‌ها می‌توان در عمق ذهن مصرف‌کنندگان نفوذ کرد و به انگیزه‌های نهفته او دست پیدا کرد.
“The power of statistics and the clean lines of quantitative research appealed to me, but I fell in love with the richness and depth of qualitative research. – Bren é Brown “
“قدرت آمار و خطوط تمیز تحقیقات کمّی برای من جذاب بود، اما من عاشق غنا و عمق تحقیقات کیفی شدم”. (برنه براون)
تحقیقات کمّی بازار (Quantitative Market Research)
داشتن اطلاعات و آمارهای عددی می تواند نتیجه تحقیق را دقیق و قابل استناد‌‌تر کند. از طریق طراحی پرسشنامههای اصولی می‌توان سوالات خود را مطرح و نتیجه پاسخ آن را به صورت کمّی مشاهده نمود.
به عنوان مثال، تحقیقات کمّی در استخراج اطلاعات زیر کمک زیادی به ما می‌کند:
- میزان آگاهی و استفاده از محصول
- تعداد افراد علاقه مند به خرید محصولات
- شناسایی بهترین و وفادارترین مشتریان برند
- شناسایی عادت‌های تکرارشونده خرید و مصرف مشتریان
- شناسایی نقاط ضعف و قوت محصولات
- شناسایی عوامل تأثیرگذار بر انتخاب محصول و یا برند
- سنجش میزان رضایت از محصول و یا برند
برای ارتباط با متخصصین ما در حوزه‌ی تحقیقات بازار و تحلیل بازار، فرم درخواست مشاوره را تکمیل کنید.
چرا باید از تحقیقات بازار استفاده کنیم؟
شناخت دقیق مشتریان و رفتار آنها
لو گستنر (Lou Gestner) مدیر عامل سابق شرکت IBM معتقد است که: همه چیز با مشتریان آغاز می شود. (Everything starts with the customers) کسب و کارها تلاش می‌کنند تا با ارائه محصول یا خدمت برای مشتریان ارزش آفرینی کنند. به همین خاطر باید درک درست و شناخت کاملی درباره مشتریان خود داشته باشند. به عنوان مثال، از طریق تحقیقات بازار می‌توان به سوالات زیر پاسخ داد:
- مشتریان شما چه کسانی هستند؟
- مخاطبین و مشتریان برند در چه بازه سنی قرار دارند؟
- در چه سطحی از جامعه زندگی می کنند؟
- نیازهایشان را چگونه رفع می کنند؟
- آیا تمایلی به محصول یا خدمت برند شما دارند؟
“Market research helps you identify gaps in the market and develop innovative solutions to fill them.”
“تحقیقات بازار به شما کمک می کند شکاف های موجود در بازار را شناسایی کرده و راه حل های نوآورانه ای برای پر کردن آنها ایجاد کنید.”
شناسایی نقاط قوت و ضعف کسب و کار و محصول در تحقیقات بازار
انجام تحقیقات بازار این فرصت را در اختیار صاحبان کسب وکار قرار می‌دهد تا ابعاد مختلف محصولات یا خدمات و بازار خود را مورد بررسی قرار دهند. در واقع تحقیقات بازار به شما کمک می‌کند تا نقاط قوت و ضعف برند، محصول و خدمات خود را بیابید. این موضوع کمک می‌کند تا از نقاط قوت سود کسب کرده و نقاط ضعف را بهبود ببخشید تا بتوانید عملکرد بهتری در بازار داشته‌باشید.
با انجام تحقیقات بازار، جمع آوری اطلاعات و آمارها، مصاحبه‌های عمیق، نظرسنجی‌ها و فعالیت‌هایی از این دست می‌توان درک عمیق‌تری از نیازهای موجود داشت. با این کار می‌توان تصمیم گرفت که بازار هدف چه کسانی هستند و محصول یا خدمت ارائه شده چه ارزشی برای این گروه از افراد خلق می‌کند. این امر می‌تواند در نوآوری و ابتکار تولیدکنندگان برای طراحی محصول کمک‌کننده باشد.
پیش بینی خطرات احتمالی و انتخاب تصمیمات آگاهانه در تحقیقات بازار
در هر بازار و کسب و کاری می‌توانیم با خطرات گوناگونی رو به رو باشیم که نداشتن اطلاعات کافی درباره آنها به شدت کسب و کار ما را تهدید می‌کند. اطلاعات به دست آمده از تحقیقات بازار می‌تواند خطرات احتمالی آینده را شناسایی کند و ما به عنوان صاحبان کسب و کار می‌توانیم تصمیمات آگاهانه‌تری داشته باشیم.
اتخاذ استراتژی مناسب با داشتن نتایج تحقیقات بازار
داشتن استراتژی برای انجام هرکاری لازم و ضروری است. این که ما مسائل را بفهمیم و برای حل آن برنامه‌ریزی کنیم. اینکه چه استراتژی و چه تاکتیکی را برای طی کردن مسیر انتخاب کنیم از جمله سوالاتی است که فرایند تحقیقات بازار می‌تواند به آن پاسخ دهد. از طریق گذراندن گام‌های تحقیقات بازار و با توجه به اطلاعات، داده‌ها و بازخوردهایی که به دست می‌آید، می‌توان مناسب‌ترین استراتژی برای انجام یک کار را پیدا کرد.
هدف گذاری‌های درست و اصولی
هدف گذاری‌ها از موارد مهم پیشرفت کسب و کارها هستند. با تعیین اهداف کوتاه و بلندمدت می‌توان به گسترش و رشد سازمان کمک کرد. تحقیقات بازار باعث می‌شود تا دید واضح و شفافی نسبت به موقعیت و جایگاه کنونی خود داشت. بر این اساس صاحبان کسب وکار می‌توانند اهداف متنوع و هوشمندی را تعیین کرده و برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای آن داشته باشند.
“Investing in market research is investing in the future growth and sustainability of your business.”
“سرمایه‌گذاری در تحقیقات بازار سرمایه گذاری در رشد آینده و پایداری کسب و کار شما است.”
انجام تحقیقات بازار فرایندی پراهمیت است که نیازمند دقت بالایی است. نتایج حاصله از انجام تحقیقات می‌تواند به عمیق‌تر شدن شناخت صاحبان کسب و کار از جایگاه، حفظ سرمایه کسب و کار، شناسایی مشتریان و ایجاد راهکاری برای ایجاد وفاداری در آنها، شناسایی فرصت‌های بیشتر کسب سود و در یک کلام تمامی مواردی که سبب بقای کسب وکار می‌شود، کمک زیادی کند. انجام این کار مانند هر فعالیت یکپارچه دیگری نیازمند صرف وقت و هزینه است. اگر بخشی از فرایند تحقیقات بازار نادیده گرفته شود یا اطلاعات به اشتباه ارزیابی گردد، می تواند کل نتایج به دست آمده را تحت الشعاع قرار دهد. حتی در مواقعی، با بروز خطا، ایده مورد نظر یا بازار مدنظر شما از دست خواهد‌رفت.
رویکرد ما پیرامون تحقیقات بازار در آژانس برندسازی راهبر
آژانس راهبر همراه کسب و کارهای مختلف بوده و آنها را از صفر تا بی‌نهایت حمایت می‌کند. رویکرد راهبر در همکاری با کسب و کارها از مشاوره‌های اصولی و دقیق و مبتنی بر دانشِ به روزِ مدیریت تشکیل شده است. در آژانس برندسازی راهبر تلاش بر این است که بهترین ایده‌ها، برنامه ریزی‌ها و استراتژی‌های مناسب با کسب و کار شما ارائه شوند تا بتواند سبب رشد و توسعه برند شما گردد.
ترتیب و مراحل انجام تحقیقات بازار در آژانس راهبر
در زمینه تحقیقات بازار، ما در آژانس راهبر پس از مشاوره‌های دقیق با صاحبان کسب وکار و شنیدن عمیق نیازها و خواسته‌های شما شروع به تحقیق و بررسی در بازار مورد نظر می‌کنیم. از طریق طراحی فرم‌های نظرسنجی سعی می‌کنیم تا اطلاعاتی را حول محور شناسایی مشتریان مرتبط، میزان آگاهی از برند یا محصول، عادت‌های خرید مشتریان و… را به دست آوریم. سپس با پرسشنامههای کیفی به ذهن مشتریان وارد می‌شویم تا اهداف، آرزوها، نیازها و خواسته‌های آنها را دریابیم و بینش این افراد را استخراج کنیم.
با بهره‌گیری از اطلاعات به دست آمده استراتژی‌های مناسب برند و کسب و کار شما طراحی می‌شوند. برای برند شما آمیخته‌های بازاریابی و متغیرهایی که به شدت می‌توانند برند، محصول یا خدمتتان را تحت تأثیر قرار دهند، توسط تیم راهبر تحلیل می‌شوند و طی جلسات مکرر نتایج کارها و تصمیمات گرفته شده با شما در میان گذاشته می‌شود تا کار نهایی با خواسته‌ها و سلایق شما هماهنگ بوده و بتوانید نتیجه اثربخشی را تجربه کنید.
هدف ما در آژانس برندینگ راهبر ایجاد هماهنگی و یکپارچگی بین هویت، ارتباطات و خدمات برند است تا از طریق آن موفقیت برند شما افزایش پیدا کند. ما همیشه در تلاش هستیم که خوب ببینیم، کامل بشنویم، درست بیان کنیم و شما را به هوشمندانه‌ترین راه ممکن همراهی کنیم.
برای ارتباط با متخصصین ما در حوزه‌ی تحقیقات بازار و تحلیل بازار، فرم درخواست مشاوره را تکمیل کنید.
“The success of any business lies in its ability to meet customer demands, and market research helps you understand what those demands are.”
“موفقیت هر کسب و کاری در توانایی آن در برآوردن خواسته های نهفته مشتریان است و تحقیقات بازار به شما کمک می کند تا بفهمید که این خواسته‌ها چیست.”
Sources:
- Kotler,Philip,Armstrong,Gary,(2007). Principles of marketing 12th ed . p 81,91,265
- Kotler,Philip,Keller,Kevin, (2012). Marketing management 14th P 147,151,225
- Campbell,Barbara,(1979). Daniel Starch, Ad Analyzer, at 95. Link: https://www.nytimes.com/1979/02/10/archives/daniel-starch-ad-analyzer-at-95.html
- Ma,lybe,(2022). How Ernest Dichter Brought Psychology to Business. Link: https://www.psychologytoday.com/intl/blog/psychology-yesterday/202204/how-ernest-dichter-brought-psychology-business
- Fisher,sarah,(2021). 17 research quotes to inspire and amuse you. Link: https://www.qualtrics.com/blog/research-quotes/
- Kierlanczyk,Kuba,(2016). A Brief History of Market Research. Link: https://www.keltonglobal.com/perspectives/a-brief-history-of-market-research/
ممنون از اینکه اینقدر تخصصی و دقیق دربا‌ره‌ی تحقیقات بازار توضیح دادید.
خوشحالیم که محتوای اثربخشی بوده و توجه شما رو جلب کرده!