خلاقیت و ایده‌پردازی
چند دقیقه‌ای به یک روز از زندگی خود فکر کنید. از زمانی که از خواب بیدار می‌شوید تا زمانی که روز خود را به پایان برسانید چه فعالیت‌هایی را انجام می‌دهید؟ روزانه درباره چه مسائلی تصمیم‌گیری می‌کنید؟ چالش‌های شخصی خود را چگونه حل می‌کنید؟ آیا تا کنون به اطراف خود با دقت نگاه کرده‌اید؟ چه نیازهایی را در فضای اطراف خود حس می‌کنید؟
حقیقت این است که ما هر روز و هر لحظه در حال تفکر، تصمیم‌گیری، انتخاب و حتی تخیّل درباره مباحث و موضوعات مختلف هستیم. از اینکه چه غذایی بخوریم، از چه مسیری حرکت کنیم، با چه کسانی گفتگو کنیم تا اینکه چگونه کسب و کار خود را گسترش دهیم و چیز جدیدی را خلق کنیم. همگی، مواردی هستند که نیاز به تفکر و ایده‌های نو و جدید دارند.
حتما شما هم بسیار شنیده‌اید که یک کسب و کار، از ایده خلاقانه‌ای بهره برده و یا اینکه یک فرد، شخص خلاق و ایده پردازی است اما شاید درک این مفهوم که چیزی یا شخصی خلاق است کمی گنگ باشد. در این مقاله تلاش میکنیم تا در کنار هم با دو مفهوم خلاقیت و اهمیت آن در کسب و کار و برندسازی بیشتر آشنا شویم و بررسی کنیم که خلاقیت دقیقا چیست؟ ایده‌پرداز کیست و ایده‌های خلاق چه ویژگی‌هایی دارند؟
The creative adult is the child who survived. – Ursula K. Le Guin
آدم بالغ خلاق، کودکی است که نجات پیدا کرده است. – اورسولا کی لو گین
آشنایی بیشتر با مفهوم خلاقیت
برای درک بیشتر مفهوم خلاقیت، بهتر است از تعریف آن شروع کنیم. خلاقیت (Creativity) پدیده‌ای است که طی آن چیزی بدیع و ارزشمند خلق می‌شود. آیتم ساخته شده میتواند مانند یک قطعه موسیقی، یک ایده و یا نظریه علمی غیر قابل لمس و یا مانند یک اثر ادبی چاپ شده، کالا یا یک شئ فیزیکی، قابل مشاهده و لمس باشد.
شاید بتوان مدعی شد که در طول زمان، مفهوم خلاقیت با همان معنای آفرینندگی و خلق کردن، دستخوش تغییری چندانی نشده‌است اما بینش انسان‌ها درباره کاربرد این مفهوم، تا میزان زیادی تغییر کرده‌است. تا اوایل قرن چهاردهم میلادی (14)، مفهوم خلاقیت تعریفی الهی داشت و برای نشان دادن آفرینش الهی، به کار گرفته می‌شد. به این معنا که خلق کردن، بدیع و نو بودن از توانایی ها و ویژگی های اصلی خالق الهی بود.
پس از دوره رنسانس و در قرنهای پانزدهم و شانزدهم میلادی (15 و 16) از این مفهوم در آثار و پدیده‌هایی که انسان‌ها خالق آن بودند، استفاده شد.
در دنیایی که امروزه در آن زندگی میکنیم، خلاقیت محدود به رشته، شغل یا جایگاه خاصی نیست؛ بلکه از ویژگی و توانایی‌های اساسی انسان است که در همه جنبه‌های زندگی او نمود پیدا می‌کند و بنیادی‌ترین عامل ایجاد و خلق ارزش است. بدون شک علوم مختلف، اختراعات، اکتشافات، ابداعات، هنر، ادبیات، معماری، موسیقی و به طور کلی دستاوردهای انسانی از ابعاد گوناگون خلاقیت است.
برای ارتباط با مشاوران ما در حوزه‌‌ی تولید محتوا، کمپین و خلاقیت، فرم درخواست مشاوره را تکمیل کنید.
Creativity takes courage. – Henri Matisse
خلاقیت شجاعت می خواهد. – هانری ماتیس
بررسی مدل خلاقیت 4P
تحقیقات و تلاش‌های زیادی درباره اینکه چه عواملی در خلاقیت و ایجاد آن دخیل هستند و چرا اساسا برخی از افراد خلاق‌تر از سایرین هستند، انجام شده است. یکی از مدل‌های معروفی که بر اساس این تحقیقات شکل گرفته‌است، مدل”4P” نام دارد. جیمز ملوین رودز (James Melvin Rhodes) ، دانشمند و پژوهشگر آمریکایی حوزه خلاقیت با مدل چهار پی، 4 عاملی که در مفهوم خلاقیت دخیل هستند را معرفی می‌کند. این چهار عامل شامل: فرآیند (Process)، محصول (Product)، فرد (Person) و مکان (Place) می‌شود.
نخستین P: فرآیند (Process)
بر روی رویکردهای شناختی، انگیزه و ادراک انسانی تمرکز می‌کند و تلاش دارد تا مکانیسم‌های تفکر و تکنیک‌های مرتبط و مؤثر بر خلاقیت را بررسی و تحلیل کند.
دومین P: محصول (Product)
تمرکز بر این مفهوم دارد که چه اشیاء یا وسیله هایی با خلاقیت ساخته شده‌اند. معیار و استاندارد خلاقیت در محصولات، بدیع، مفید و کاربردی بودن آن است. به این معنی که محصولی را می توان خلاق دانست که در عین جدید و نو بودن، کارایی هم داشته باشد.
سومین P: فرد (Person)
به این موضوع اشاره دارد که اخلاق و ویژگی‌های فردی می تواند ماهیّت یک فرد خلاق را تشکیل دهد. به عنوان مثال ویژگی‌هایی مانند گشودگی، سطوح خلاقیت و ایده‌پردازی، خود مختاری، تخصص، رفتار اکتشافی و… . [1]
چهارمین P: مکان (Place)
فضاها با شرایطی را شامل می‌شود که در آن خلاقیت انسان شکوفا می‌شود و همچنین به ارتباط انسان با محیط اطرافش اشاره دارد.
[1]. Openness, levels of ideation, autonomy, expertise, exploratory behavior.
Imagination is the beginning of creation.- George Bernard Shaw
تخیل آغاز خلقت است. – جرج برنارد شاو
بررسی مدل خلاقیت 4C
پس از مدل معروف 4P که توسط ملوین رودز ارائه شده‌بود، جیمز سی کافمن (James C. Kaufman) و بگتو (Beghetto)، مدل دیگری را با عنوان “4C” منتشر کردند که خلاقیت را در سطوح مختلفی معرفی می‌کند. این مدل شامل عوامل زیر است:
Mini C:
یادگیری‌هایِ تحوّل آفرینی است که به صورت شخصی رخ می‌دهد و بینش و یادگیری جدیدی برای فرد به ارمغان می‌آورد.
Little C:
سطحی است که خلاقیت، در حل مسائل روزمره و به کارگیری شیوه‌های جدید برای انجام کارهای روزانه و معمولی نمایان می‌شود. به عنوان مثال ارائه یک روش جدید برای خدمت‌دهی به مشتریان یک کسب و کار بخصوص.
Pro C:
در این سطح، خلاقیت در حوزه‌ای ظهور می‌کند که انسان در طول زمان با انجام مکرر آن اصطلاحا متخصص آن می‌شود. نوشتن مقالات علمی یا کتاب در حوزهه‌ای مختلف از مثال‌های این خلاقیت است.
Big C:
آخرین C این مدل، نوعی از خلاقیت را شامل می شود که اثر بخشی و خلاقانه بودن یا نبودن دستاورد یا ابداع مد نظر در طول تاریخ را مورد قضاوت و سنجش قرار می دهد. به عنوان مثال، آثار هنری معروف و یا دانشِ نظریه‌پردازن بزرگ مانند انیشتین در طول زمان کارایی خود را نشان دادند و مورد بررسی قرار گرفتند.
To be creative means to be in love with life. Osho
خلاق بودن یعنی عاشق زندگی بودن. اوشو
بررسی ساختار ایده‌پردازی
برای تعریف مفهوم ایده‌پردازی شاید بهتر باشد در ابتدا با تعریف خود کلمه ایده (Idea) شروع کنیم. ایده میتواند یک اندیشه، دیدگاه، فکر، پیشنهاد یا حتی یک تصویر و تلنگر باشد که در مواقع مختلفی در ذهن انسان شکل می‌گیرد. عموما برای حل یک مسئله یا تأمین نیاز در اولین قدم به سراغ خلاقیت می رویم. هر چند که ممکن است در اجرای ایده‌ها در دنیای واقعی محدودیت‌های زیادی مانند محدودیت قانونی، فیزیکی، مالی و… وجود داشته باشد امّا چون طرح کردن ایده یک فعالیت ذهنی به شمار می‌رود، میتوان بدون در نظر گرفتن این محدودیت‌ها تصور و تخیّل کرد تا در نهایت بهترین ایده‌های موجود را پیدا کرد.
ایده‌پردازی (Idea Generation) در حقیقت نوعی فعالیت ذهنی و در برخی از مواقع فعالیتی ناخودآگاه است که میتواند باعث شکل گیری ایده‌های جدید و یا توسعه دادن راهکارهای موجود در موضوعات و موقعیت‌های گوناگون شود.
با توجه به توضیحاتی که درباره خلاقیت گفته شد، میتوان ادعا کرد که ایده‌پردازی فرآیندی است که در بطن آن خلاقیت وجود دارد و تلاش می‌کند تا مسائل را از زوایای مختلفی ببیند و به آن واکنش دهد. فرقی ندارد شما دانش آموز، خانه‌دار، صاحب یک کسب و کار، معلم و… باشید یا خیر. ایده‌پردازی و پیدا کردن راه حل های خلاقانه و بدیع در مواقع مختلف زندگی به کار می‌آید و همگی ما خواسته یا ناخواسته، از این فعالیت ذهنی بهره می‌بریم. در واقع فرآیند ایده‌پردازی میتواند توسط افراد، سازمان‌ها و شرکت‌ها صورت گیرد و مختص به یک موقعیت و جایگاه خاص نیست.
ایده‌پردازی در 3 سطح میتواند صورت بگیرد: فردی، گروهی با اعضای مشخص و یا به صورت گروهی با اعضایی نامشخص.
Creativity is contagious, pass it on. Albert Einstein
خلاقیت مسری است، آن را منتقل کنید. آلبرت انیشتین
۳ سطح متفاوت در ایده‌پردازی
فردی
در این سطح هر یک از ما می‌توانیم برای شرایطِ به خصوصی، با هدفی مشخص ایده پردازی کنیم و بسته به نوع مسأله، یکی از راه‌های موجود را انتخاب و آن را اجرا کنیم. به عنوان مثال معلمی که برای تدریس یک مبحث ریاضی، راهی را برای نحوه ارائه خود مطرح می‌کند.
گروهی با اعضای مشخص
در این نوع از ایده‌پردازی، افرادی که شناخت جامعی درباره گروه خود، شرایط و محیطی که در آن هستند دارند، در کنار یکدیگر جمع می‌شوند و درباره یک مسأله، چالش و یا موقعیتی جدید صحبت می‌کنند. با درنظر گرفتن ابعاد مختلف، شروع به ایده‌پردازی می‌کنند و در نهایت یک راه را به عنوان راهکار نهایی انتخاب می‌کنند. چنین فعالیت‌هایی را در شرکت‌ها و سازمان‌ها برای حل مسائل گوناگون میتوان مشاهده کرد.
گروهی با اعضای نامشخص
چنین مدلی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در شرکت‌ها و سازمان‌هایی که رویکرد جدیدی نسبت به نحوه انجام کار دارند تا حدودی دیده می‌شود. در این نوع از ایده‌پردازی، گروهی از افراد در خارج از سازمان، راهکارهای مدنظر خود را مطرح می‌کنند؛ سپس یک نفر از داخل سازمان راه‌های مطرح شده را تحلیل و بررسی می‌کند. امکان دارد از بین آنها یک مورد را به عنوان راهکار نهایی برگزیند. به عنوان مثال برخی از سازمان‌ها، گروهی از مشتریان خود را دعوت کرده و درباره موضوع خاصی از آنها ایده‌خواهی می‌کنند.
در نهایت میتوان گفت که خلاقیت و ایده‌پردازی را نمی‌توان دو مفهوم جدا از هم دانست. ایده‌پردازی، یک فرآیند ذهنی و نیازمند تفکر بسیار است. خلاقیت نیز یکی از جنبه‌های تفکر است که سبب می‌شود انسان، مسائل و قضایا را از زاویه‌های جدیدی مشاهده کند و ایده‌ی ساختن و یا خلق چیز جدیدی را در ذهن خود بپروراند.
در نتیجه خلاقیت و ایده‌پردازی، در کنار هم قرار دارند و با کمک هم می‌توانند نتایج اثربخشی را رقم بزنند.
Creativity is allowing yourself to make mistakes. Art is knowing which ones to keep. – Scott Adams
خلاقیت این است که به خودتان اجازه دهید اشتباه کنید، هنر این است که بدانید کدام یک را نگه دارید. – اسکات آدامز
اهمیت خلاقیت و ایده‌پردازی در کسب و کار
در دنیای کسب و کار، روزانه باید درباره مسائلِ گوناگونی تفکر کنید و درباره آن تصمیم بگیرید. به عنوان مثال مواردی چون ورود به بازار، ارائه محصول یا خدمت جدید، افزایش فروش، جذب مشتری بیشتر، جذب سرمایه گذار، کاهش هزینه‌ها، افزایش سطح رضایت مشتریان، بهبود نحوه ارائه محصولات و خدمات و … از جمله مسائلی هستند که در کسب و کارها باید درباره آن تفکر و تصمیم‌گیری کرد و شرکت‌ها برای پاسخ دادن به هر یک از این چالش‌ها نیازمند راه‌حل‌های کارآمد هستند. در حقیقت پردازش ایده‌های خلاقانه بخشی جدا از کسب و کار نیست بلکه میتواند در تمامی قسمت‌های مختلف کار نمود داشته باشد و کسب وکارها را از یکنواختی و سکون خارج کند و موجب پیشرفت‌شان گردد.
سازمان‌ها پیوسته به دنبال این هستند که بتوانند بین خود و رقبایشان، تفاوت ایجاد کنند و این تفاوت را به روش های گوناگونی به مخاطبین خود نشان دهند تا آنها نیز بتوانند نقاط تمایز را شناسایی کنند. با بررسی جنبه‌های مختلف کسب و کار میتوان راه‌هایی را طراحی کرد تا این نقاطِ تفاوت، به شیوه‌ای خلاق به مخاطبین منتقل شود. زمانی که مفاهیم مهم و کلیدی به شیوه‌ای خلاقانه بیان شود، مخاطبین درک بهتری درباره آنها خواهند داشت و به مدت طولانی‌تری آن را در ذهن به یادخواهند آورد. ایده‌ها و راهکارهای خلاق، شخصیتی جالب و باورپذیر را به کسب و کار می‌دهد که مشتریان را ترغیب می‌کند تا با شما همراه شوند. چنین کاری سبب ایجاد حس صمیمت و تعلّق بیشتر بین مشتریان و سازمان خواهد شد.
رسیدن به نوآوری
یکی از تأثیرات مهم ایده‌پردازی و خلاقیت در کسب و کارها، رسیدن به نوآوری (Innovation) در فرآیندهاست. در حقیقت نوآوری، اجرای ایده‌هایی است که منجر به خلق کالاها ، خدمات جدید و یا بهبود در ارائه کالا یا خدمات موجود است. از آن‍جایی که در فرآیند خلاقیت، یک کسب وکار را میتوان از ابعاد گوناگونی مورد بررسی قرار داد و پرسش‌های نامحدودی را مطرح کرد، این کار شانس پیدا کردن فرصت‌های جدید را به سازمان‌ها می‌دهد. به عنوان مثال ممکن است در ایده‌پردازی برای پیدا کردن راهکارهای افزایش سطح رضایت مشتریان، راه‌های خلاقانه جدیدی برای نحوه ارائه محصول یا خدمت را یافت که علاوه بر افزایش رضایت، منجر به افزایش سوددهی مشتریان نیز گردد.
People forget what you said, people forget what you did, but people never forget how you made them feel. – Maya Angelou
مردم آنچه را که گفتی فراموش می کنند، مردم آنچه را که انجام داده ای فراموش می کنند، اما مردم هرگز احساسی که در آنها ایجاد کرده ای را فراموش نمی کنند. – (مایا آنجلو)
نقش خلاقیت در سازمان‌ها غیرقابل انکار است!
یکی از تأثیرات خلاقیت و راهکارهای خلاق در درون سازمان‌ها، بهبود کیفیت کار گروهی است. زمانی که افراد سازمان در جلسات ایده‌پردازی شرکت می‌کنند، می‌آموزند که چگونه بدون تعصب و خودخواهی به نظرات سایر همکاران خود گوش دهند و آنها را تشویق کنند، نقاط ضعف خود را بهبود ببخشند و دید متفاوتی به اطراف خود داشته باشند. یکی از نقاط تمایزی که میتواند سبب موفقیت و ماندگاری سازمان‌ها شود، داشتن تیمی متحد و یکپارچه است که می‌دانند به چه صورتی باید در کنار یکدیگر فعالیت کنند و چالش‌های موجود را برطرف کنند.
انسان‌ها در طول زمان تحولات بسیاری را تجربه می‌کنند و این موضوع در رفتار آنها پدیدار می‌شود که این مسئله تاثیر زیادی بر روی نحوه کار شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌گذارد زیرا نیاز مشتریان تغییر می‌کند و شرکت‌ها برای اینکه بتوانند همچنان برای افراد، ارزش آفرینی کنند نیاز به ایده‌های خلاقانه دارند تا بتوانند این چالش‌ها را پشت سر بگذارند. پایدار بودن یک سازمان برای صاحبان کسب و کارِ هدف بسیار مهم است و برای دستیابی به این هدف میتوان از ایده‌های خلاقانه کمک گرفت تا هم بتوانند نیاز مشتریان را رفع کنند و هم گامی در جهت بقای سازمان بردارند.
Creativity is seeing what others see and thinking what no one else ever thought. Albert Einstein
خلاقیت دیدن آن چیزی‌ست که دیگران می‌بینند و فکر کردن به چیزی است که هیچ کس تا به حال فکر نکرده است. آلبرت انیشتین
چطور از خلاقیت کمک بگیریم؟
بهتر است بگوییم همه انسان‌ها دارای قوّه خلاقیت هستند. شاید سطح خلاقیت در هر شخصی متفاوت باشد اما همه ما از وجود آن برخورداریم و این ویژگی، خصوصیتی مختص افرادی خاص نیست. در حقیقت خلاقیت یکی از توانایی‌های بشر است که در کارهای کوچک و بزرگِ او نمایان می‌گردد. یک سازمان، شرکت و یا حتی کسب و کارهای کوچک، از افراد گوناگونی با توانایی‌ها و خصوصیات منحصر به فرد تشکیل شده است که طبیعتاً هر یک از آنها نقاط قوت و ضعف متفاوتی هم دارند. در نتیجه در برخی از مواقع، سازمان‌ها نیاز دارند برخی از مهارت‌ها و توانایی‌ها را برای بهبود کیفیت کار خود پرورش دهند.
استفاده کاربردی از خلاقیت
برگزاری جلسات گروهی یکی از فرصت‌هایی است که از طریق آن میتوان مهارت خلاقیت را تقویت کرده و به راهکارهای جدیدی برای بهبود کسب و کار رسید. ممکن است تصور کنید که برگزاری جلسات با کارکنان شرکت تنها به زمانی محدود می‌شود که چالش یا مسئله‌ی خاصی رخ داده است در حالی که با برگزاری جلسات خلاقیت، میتوان ماهیت یک کسب و کار را از دیدگاه‌های مختلف و خلاقانه‌ای بررسی کرد و مطرح کردنِ پرسش‌های نامحدود کمک می‌کند تا چالش‌هایِ احتمالیِ آینده، شناسایی شوند و راهکارهای خلاقانه‌ای برای مقابله با آن طراحی کرد.
ایده‌های خلاقانه نیازمند خوب دیدن و خوب شنیدن هستند. حضور در اجتماع، صحبت کردن با مردم، تعاملات و فعالیت‌های اجتماعی و پرداختن به موضوعات روزمره از جمله محرک‌های بیرونی هستند که باعث می‌شوند به صورت مستقیم نیازهای تأمین نشده انسان‌ها را شناسایی و برای حل آنها خلاقیت به خرج داد. همچنین مطالعه در موضوعات مختلف کمک به شکل‌گیری تفکر انتقادی و بینش‌های جدید می‌کند که از طریق آن میتوان برای نیازهای برطرف نشده و یا نیازهایی که در حال حاضر به شکل درستی تامین نمی‌شوند، ایده‌هایی ملموس یا انتزاعی مطرح کرد.
برای ارتباط با مشاوران ما در حوزه‌‌ی تولید محتوا، کمپین و خلاقیت، فرم درخواست مشاوره را تکمیل کنید.
Investing in market research is investing in the future growth and sustainability of your business.
سرمایه گذاری در تحقیقات بازار سرمایه گذاری در رشد آینده و پایداری کسب و کار شما است
رویکرد آژانس برندسازی راهبر
داشتن خلاقیت و پر انرژی بودن بخشی از مأموریت و هویت آژانس برندسازی راهبر است. برای اینکه بتوانیم در مسیر رشد و توسعه کسب و کارهای مختلف، همراهِ خوبی باشیم، خلاقیت، ایده‌های نو و راهکارهای متفاوت از دوستان اصلی ما هستند. یک برند برای زنده بودن و پیشرفت کردن نیاز دارد تا به صورت پیوسته با مخاطبین خود در ارتباط باشد و هر قدر این تعامل خلاقانه‌تر باشد، میتواند به میزان بیشتری حس ارزشمند و مهم بودن را به مخاطبین منتقل کند.
آژانس برندسازی راهبر با برگزاری جلسات خلاقیت تلاش می‌کند تا بهترین و مناسب‌ترین کمپین‌های معرفی برند، ارتباطات برند، افزایش آگاهی از برند و ترویج برند را طراحی کند که در عین خلاقانه بودن، اثربخش‌ترین نتیجه ممکن نیز حاصل گردد. برای داشتن تبلیغات مؤثر به سناریوهای جذاب و قوی، شعار مناسب و عناصر بصری گیرا و تأثیرگذار نیاز است. آژانس راهبر با تیمی خلاق میتواند ایده‌هایی منحصر به فرد برای برنامه‌های تبلیغاتی کسب و کارهای متنوع، طراحی و ارائه کند که تمامی عناصر گفته شده در آن، وجود داشته و میتواند نتایج مؤثری را برای برندها رقم بزند.
برای ارتباط با مشاوران ما در حوزه‌‌ی تولید محتوا، کمپین و خلاقیت، فرم درخواست مشاوره را تکمیل کنید.
منابع
- Mumford, M. D. (2003). “Where have we been, where are we going? Taking stock in creativity research”. Creativity Research Journal.
- Rhodes, Mel (1961). “An Analysis of Creativity”. The Phi Delta Kappan
- Glǎveanu, Vlad Petre (2013). “Rewriting the language of creativity: The five A’s framework“. Review of General Psychology
- Gillingwater, Richard,(2017). Why creativity is so important for businesses, branding and marketing. Link: https://www.linkedin.com/pulse/why-creativity-so-important-businesses-branding-richard-gillingwater/
- Barnhart,ben,(2021). 22 Insightful Creativity Quotes. Link: https://www.vectornator.io/blog/creativity-quotes/
- Tutorailspoint,(2022). Developing Creativity – Introduction. Link: https://www.tutorialspoint.com/developing_creativity/developing_creativity_introduction.htm
- Paula Thomson, S. Victoria Jaque(2017). Four-C Model. Link: https://www.sciencedirect.com/topics/psychology/four-c-model
بدون دیدگاه